Zumaia'daki Filiş Oluşumları
Filiş, ince alüvyon ve kumtaşı katmanlarının birbirini izleyerek tortu bırakması sonucu oluşan bir sedimanter kayaç ve deniz seviyesi hızla değişim gösteren kıyı şeritlerinin yakınlarında bulunuyor.
Kıta sahanlığı boyunca, bölge tektonik tabakaların birbirleriyle etkileşimi sonucunda büyük yapısal deformasyona uğradığında su altında oluşuyorlar. Kıtasal plaka yükselip alçaldıkça heyelanlar katmanlar halinde çökeltiler bırakıyor.
Farklı boyutlardaki kum ve taşların farklı çökelti hızları sebebiyle derece derece bir sıralanma meydana geliyor. Büyük parçalar daha hızlı batarak en alttaki tabakanın oluşmasını sağlıyorlar ve üzerleri daha ince parçalar tarafından kaplanıyor. Bu heyelanlar düzensiz aralıklarla meydana geliyorlar ve kat kat kum tabakaları oluşmasına sebep oluyorlar.
Bu tabakaların kalınlıkları birkaç santimetreden başlayarak bazı durumlarda birkaç metreyi bulabiliyor. Bir noktada, çarpışan tektonik plakaların yarattığı yapısal bozukluk tortu yataklarını neredeyse dikey pozisyona getiriyor. Zaman içinde daha az dayanıklı olan katmanlar daha çabuk eskiyerek kayaların içinde uzun, paralel oluklar meydana getiriyorlar.
Filişe güzel bir örnek İspanya'nın kuzey kıyısındaki Zumaia kasabasının yakınlarında bulunabilir. Bu formasyon Itzurun plajında bulunuyor ve ortasında Zumaia'nın yer aldığı Deba ve Getaria kasabaları arasında yaklaşık sekiz kilometrelik bir alana yayılıyor.
Bu kayalar aynı zamanda dünyadaki en uzun tek parça kaya tabakasını oluşturuyorlar. Zumaia'daki filiş 100 milyon senenin üzerinden bir süre sonucunda meydana gelmiş. İber ve Avrupa tektonik tabakaları arasındaki bir çarpışma bu çökeltileri yaklaşık 50 milyon sene önce ortaya çıkarmış.
Katmanlar batıdan doğuya uzanıyor, yani daha eski tabakalar batıdayken daha yeni olanlar doğuda konuşlanmış haldeler. Bu katmanlar yeryüzünün tarihçesinin 100 ila 50 milyon sene önceki bir bölümüyle ilgili son derece değerli bilgiler taşıyorlar.
